kupcy przemierzaj±cy puszcze w celach handlowych . Kim byli ci ludzie ? Stanowili niez³± mieszankê znanego wtedy ¶wiata. Tak wiêc zagl±dali w nasze strony Arabowie, Skandynawowie, Ormianie, ¯ydzi no i oczywi¶cie najbli¿si s±siedzi .
Nieustaj±c± próbê si³ przerwa³ brutalnie najazd Mongo³ów, znanych u nas bardziej jako Tatarzy. Dostali siê oni równie¿ na Podlasie siej±c postrach i zniszczenie. Os³abienie S³owian wykorzystali Ba³towie, którzy na nowo podjêli ekspansjê na te tereny. Têdy to przez wieki XII i XIII korzystaj±c ze sta³ych szlaków zd±¿ali na wyprawy ³upie¿cze Jaæwingowie ³upi±c bezlito¶nie po³o¿ony w g³êbi kraj . ¦lady ich pobytu odkryli archeolodzy w okolicach Grodziska nad Cetyni±, Ceranowa i Sterdyni. Do naszych czasów przetrwa³o wiele legend dotycz±cych w³a¶nie Jaæwingów.
Przez kilkaset lat ¶ciera³y siê na naszym terenie przeró¿ne kultury pogañskie reprezentowane przez Ba³tów i Mongo³ów , oraz chrze¶cijañskie, wschodnie i zachodnie. Ju¿ wtedy by³a to ziemia i ludzie j± zamieszkuj±cy mimo, ¿e okre¶leni w swej przynale¿no¶ci narodowej w zale¿no¶ci od pañstwa , które t± ziemi± rz±dzi³o, to tak naprawdê by³a to zbieranina potomków wszystkich tych maj±cych to szczê¶cie i¿ przebywali kiedykolwiek przez minione stulecia w tym pogranicznym pasie niczyim.
Nadchodzi³y nowe czasy. Nad Ba³tykiem wyros³o potê¿ne pañstwo popierane przez ¶wiat germañski, w szczególno¶ci za¶ ¦wiête Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Byli to dobrze znani ze swej znakomitej organizacji i okrucieñstwa na bliskim wschodzie Krzy¿acy. Oni to doprowadzili do zag³ady pogañskich konkurentów, by godnie zaj±æ ich miejsce w walce o Podlasie. Historia jednak uwielbia siê powtarzaæ. W my¶l przys³owia gdzie dwóch siê bije tam trzeci korzysta, okaza³o siê ¿e na razie to nie zakon rycerski jest t± trzeci± si³±, ale pogañscy Litwini. Zjednoczeni przez przywódców - koniugasów nie wiadomo kiedy wykszta³cili w³adzê powszechn± - ksiêcia i podbili prawie ca³± s±siedni± Ru¶ . Wyro¶niêcie na niebywa³± potêgê przyczyni³o siê w znacznej mierze do tego i¿ po wyga¶niêciu dynastii w Polsce Piastów postanowiono w³a¶nie tam poszukaæ kandydata do korony. Cel takiego wyboru by³ oczywi¶cie jeden, zniszczyæ bastion niemiecki nad morzem - co prawie siê uda³o. Wraz z nastaniem unii personalnej na Podlasiu zapanowa³ pokój. Wspó³¿yli tu ze sob± wtedy trzy wielkie narody: Polacy, Rusini i Litwini. Nie stanowili oni a¿ tak jednolitych grup jak by siê mog³o nam wydawaæ. Mo¿na by³o zaobserwowaæ przyjmowanie dorobku kulturowego innych. Mieszane ma³¿eñstwa nie by³y niczym szczególnym a wrêcz mo¿na powiedzieæ , ¿e by³y po¿±dane . Oczywi¶cie zawierane by³y w tej samej klasie spo³ecznej, narodowo¶ci nie by³y a¿ tak wa¿ne. Wystêpowanie grup lub jednostek, które kumulowa³y w sobie cechy charakterystyczne dla wszystkich kultur przynosi³o ze sob± t± wychwalan± przez podró¿ników opisuj±cych krainê odrêbno¶ci i specyfikê regionu . Nadal by³y te¿ grupy, które uparcie trwa³y przy swoich tradycjach, zwyczajach i religii. Dzi¶ nie rzuca siê to tak mocno w oczy jak przed stu laty . Choæ nadal mo¿na odkryæ odpowiednio siê wg³êbiaj±c w materia³ ¶lady egzystencji na Podlasiu wielu rodzin korzeniami siêgaj±cych przyby³ych tu przed laty dziadów i ojców, których ojczyzny rozsiane by³y po ca³ej ówczesnej Europie. Wiemy, ¿e na naszym terenie zamieszkiwali na przyk³ad Tatarzy. Sk±d oni siê tu wziêli? Sprowadzili ich do kraju królowie polscy i osadzili na swych dobrach. Dzisiejsi obywatele Rzeczypospolitej nosz±cy nazwisko Lipka herbu Na³êcz, to nikt inny jak w³a¶nie potomkowie owych bardzo zas³u¿onych dla ojczyzny azjatyckich przybyszów. W Polsce Lipkami zwano osiad³ych tu koczowników pozostaj±cych na us³ugach pañstwa i uszlachconych , bowiem nale¿eli oni do warstwy rycerskiej w swej dawnej ojczy¼nie. Wielu cudzoziemców pe³ni±cych s³u¿bê w wojsku na sta³e zwi±za³o swe losy z krajem, który da³ im chleb. Byli to Niemcy, Szkoci po nich to pozosta³y na Podlasiu potomkowie nosz±cy nazwiska Braun, Harke, Miler itp.
Jedn± z liczniejszych mniejszo¶ci narodowych wystêpuj±cych na Podlasiu , do czasów eksterminacji hitlerowskiej w latach okupacji niemieckiej byli ¯ydzi . Najchêtniej zamieszkuj±cy w ma³ych miasteczkach. W niektórych miejscowo¶ciach stanowili oni dominuj±c± grupê posiadaj±c± zupe³nie odrêbn± kulturê, co nie przeszkadza³o zupe³nie w akcentowaniu swego przywi±zania do kraju, w którym przysz³o im ¿yæ. Lata zaborów i czasy